قسمت اول
شکل جغرافیایی فلات ایران
مملکتی که ما آن را ایران مینامیم قسمت اعظم سرزمین وسیعی است که در جغرافیا موسوم به فلات ایران است. این مرز و بوم پهناور، شامل جلگه وسیعی است که در جغرافیا موسوم به فلات ایران است که شامل جلگه ی وسیع و بلندی است که از هر طرف کوههای بلند آن را احاطه دارد. در مشرق سه رشته کوه متوازی که معروف به کوههای سلیمان است. در شمال کوههای البرز که مانند زنجیری از شرق به غرب امتداد یافته، این کوههای در غرب از کوههای ارمنستان جدا شده و از جنوب دریای خزر گذشته به واسطه ی کوه بابا به هندوکه پیوسته و این هم به هیمالیا یا بلندترین کوههای عالم متصل است. در مغرب فلات کوههای کردستان یا زاگرس واقع است که از شمال به جنوب رفته و بعد به طرف جنوب و شرق برگشته به دریای عمان می رسد.
کوههای جنوب و مشرق از مواد آهکی است. در کوههای غربی نزدیک دریاچه چی چَست سنگ خارا نیز دیده می شود. بعضی از کوههای شمال از مواد آتشفشانی ترکیب یافته یعنی مواد آنها از قعر زمین بیرون آمده، مانند دماوند در نزدیکی تهران و سبلان در آذربایجان، این آتشفشان ها اکنون خاموش است.
اعلا درجه ی بلندی فلات ایران در جنوب آن و سراشیبی فلات از جنوب به شمال است، زیرا در کرمان ارتفاع آن تقریبا ۱۶۰۰ متر است و حال آنکه در مشهد از ۱۰۵۰ و در تبریز از ۱۲۰۰ تجاوز نمی کند.
مساحت فلات ایران دو میلیون و ششصد هزار کیلومتر مربع می باشد. ایران امروزی از این مساحت دارای شصت و سه درصد تقریبا دو ثلث از کل است و آنچه باقی می ماند متعلق به ممالکی است، مانند افغانستان و ترکمنستان و غیره که در اثر حوادثی تاریخی از اوایل قرن سیزدهم هجری متدرجا از ایران جدا شده اند. آب و هوای فلات ایران خشک است، به خصوص در قسمت مرکزی آن که موسوم به «کویر لوت» و یکی از گرمترین جاهای دنیا است، به استثنای گیلان و مازندران و سواحل خلیج پارس که بارندگی در آنجاها زیاد است در سایر نقاط ایران مجموع مقدار باران در عرض سال تقریبا از ۲۲ الی ۲۸ سانتیمتر تجاوز نمی کند.
در شمال ایران بادهای باران آور زیاد می وزد ولی وقتی که به کوههای بلند البرز می خورد غالبا به طرف جنوب آن تجاوز نمی کند، از این جهت در گیلان و مازندران بارندگی زیاد می شود در صورتی که صفحات جنوبی این کوه خشک است. بادهایی که در ایران می وزد از دو سمت است، شمال غربی و جنوب شرقی؛ اولی از اثر بادهای تند شمال آمریکاست که از اقیانوس اطلاس عبور کرده از راه دریای مغرب به شامات و آسیای صغیر می رسد و از آنجا به ایران و هند می گذرد. دومی از اقیانوس هند تولید شده، به طرف ایران می وزد. علت اینکه جهت این بادها تغییر نمی کند از اینجاست که بادهای مذکور باید از دالان تنگ سلسله های جبال بگذرد و بدیهی است که کوهها، جا و جهت عوض نمی کنند، در بعضی از قسمت های ایران، بادها مانند باد ۱۲۰ روزه سیستان، وزش منظم و تند دارد.
