ابتدا باید نوع کم خونی افراد مبتلا به کم خونی به وسیله متخصص تغذیه مشخص شود سپس در صورت نیاز، مکمل های غذایی متناسب با کم خونی در برنامه روزانه شان قرار بگیرد.
در کم خونی ناشی از فقر آهن، علاوه بر کاهش سطح هموگلوبین خون با کوچک تر شدن سلول های خونی، مخصوصا گلبول های قرمز خون هم مواجه هستیم. به همین دلیل گاهی برای معرفی این نوع کم خونی از واژه «میکروسیتیک» هم استفاده می شود.
درباره کم خونی های ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ و اسیدفولیک برایمان می گویید؟
بله، در این دو نوع خاص از کم خونی، هموگلوبین خون پایین می آید اما سلول های خونی بزرگ می شوند. به همین دلیل از واژه «ماکروسیتیک» برای معرفی این نوع کم خونی استفاده می کنند. تشخیص کم خونی ناشی از فقر آهن با این دو نوع کم خونی، با یک آزمایش ساده امکانپذیر است اما راه تشخیص کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ از کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک، کمی سخت تر است و به آزمایش های دقیق تری در آزمایشگاه های مجهز نیاز است تا بتوان سطح ویتامین B۱۲ یا اسید فولیک موجود در سرم خون را اندازه گیری کرد و متوجه شد که فرد، به کدام یک از این دو نوع کم خونی مبتلا شده است.
علائم ظاهری این ۳ نوع کم خونی با یکدیگر متفاوت هستند؟
نه، معمولا تمام این کم خونی ها با علائمی مانند رنگ پریدگی، خستگی زودهنگام و زیاد در طول روز همراه هستند. البته در کم خونی ناشی از فقر آهن، بیماران کمی دچار کاهش قدرت حافظه کوتاه مدت هم می شوند.
رژیم درمانی این کم خونی ها چگونه است؟
از آنجا که ما نمی توانیم مصرف مداوم و مادام العمر داروهای مربوط به انواع کم خونی را توصیه کنیم، مصرف کوتاه مدت داروها را برای رفع کم خونی شدید و علامت دار توصیه می شود و پس از اینکه کم خونی فرد تاحد قابل قبولی برطرف شد، پیروی از یک رژیم غذایی اصولی و مناسب لازم است. کم خونی ناشی از فقر آهن جزو شایع ترین انواع کم خونی در ایران و جهان است و بهترین توصیه تغذیه ای به این گروه از بیماران، مخصوصا خانم ها، مصرف ۳ ۲ وعده از گروه گوشت ها در طول روز است. گوشت ها در بین منابع غذایی مختلف، دارای بهترین کیفیت و کمیت جذب آهن هستند. خانم ها باید پیش از دوران یائسگی، حتما انواع گوشت ها به خصوص گوشت قرمز و شترمرغ را برای پیشگیری از کم خونی در برنامه غذایی شان بگنجانند.
درمورد کم خونی ناشی از کمبود اسیدفولیک چطور؟
بیماران مبتلا به کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک هم باید روزی یک یا دو وعده سبزی تازه (به خصوص سبزی های برگ سبز تیره) را در رژیم غذایی شان داشته باشند. این سبزی ها می توانند شامل سبزی خوردن، کاهو، کلم بروکلی، اسفناج و حتی مرکبات باشند.
درصورت تشخیص کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B۱۲ هم باید تغییری در رژیم غذایی داد؟
بله، معمولا احتمال کمبود ویتامین B۱۲ در سنین جوانی، صفر و در دوران سالمندی یا در بین افراد گیاهخوار زیاد است. البته بدن ما می تواند تا سال ها، ویتامین B۱۲ را ذخیره کند اما این ویتامین در منابع گیاهی پیدا نمی شود. از این رو به افراد گیاه خوار و سالمندان توصیه می شود که حتما منابع غذایی حیوانی مانند شیر، لبنیات یا تخم مرغ را در برنامه غذایی خود بگنجانند. البته توجه داشته باشید که داروهای آنتی ریفلاکس مانند سایمتیدین یا رانیتیدین که اسید معده را خنثی می کنند هم می توانند باعث کاهش سطح ویتامین B۱۲ شوند بنابراین مصرف کنندگان این داروها هم باید برای پیشگیری از ابتلا به کم خونی، با پزشک خود درباره دوز و نحوه مصرف داروهایشان مشورت کنند.
آیا درست است که می گویند مصرف گوشت ها به همراه ویتامینC باعث افزایش جذب آهن موجود در آنها می شود؟
واقعیت این است که جذب آهن موجود در گوشت ها در هر شرایطی خوب و بالاست. ویتامینC می تواند جذب آهن موجود در منابع غیرگوشتی مانند حبوبات، غلات، میوه های خشک یا سبزی های برگ سبز تیره را تا حدود ۳ برابر افزایش دهد. تنها موردی که باعث ایجاد اختلال در جذب آهن می شود، مصرف لبنیات همراه با خوراکی های حاوی آهن است. به همین دلیل هم به افراد مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن توصیه می شود که منابع غذایی حاوی آهن را با لبنیات مصرف نکنند مثلا کباب را با ماست یا دوغ نخورند.
به عنوان سوال آخر در چه صورتی باید مکمل مصرف کرد؟
ابتدا باید نوع کم خونی افراد مبتلا به کم خونی به وسیله متخصص تغذیه مشخص شود سپس در صورت نیاز، مکمل های غذایی متناسب با کم خونی در برنامه روزانه شان قرار بگیرد. البته مدت زمان مصرف این مکمل ها، به شدت کم خونی فرد بستگی دارد. ممکن است فردی مجبور شود ۶ ماه یا یک سال مکمل مصرف کند و کم خونی شدید فرد دیگری با یکی دو ماه مصرف مکمل آهن، اسید فولیک یا ویتامین B۱۲، برطرف شود. ضمن اینکه دوز و تعداد مصرف این مکمل ها هم به میزان کم خونی بیمار بستگی دارد. برخی بیماران، مجبورند از مکمل های تزریقی استفاده کنند و برخی دیگر لازم است به مصرف قرص های مکمل اکتفا کنند. نکته مهم اینکه دوز، میزان، شکل دارویی و طول دوره مصرف، باید با نظر و تجویز پزشک باشد و نمی توان تجویز یکسانی برای تمام بیماران داشت. بهتر است بیماران مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن، قرص آهن را بین ۲ وعده غذایی یا آخر شب مصرف کنند در حالی که مکمل های اسید فولیک و ویتامین B۱۲ را می توان با معده خالی یا با وعده های غذایی نیز خورد. البته هر چقدر قرص آهن با معده خالی تری مصرف شود، جذب بالاتری هم خواهد داشت.
آزمایش برای تشخیص کم خونی
از آنجا که برخی کم خونی های دیگر مانند کم خونی ناشی از کمبود ویتامین A یا کم خونی های داسی شکل هم می توانند باعث کاهش سطح هموگلوبین خون شوند و ریز شدن سلول های خونی را در پی داشته باشند، انجام آزمایش های دقیق تری با مشاهده علائم توصیه می شود تا بتوان کم خونی ناشی از فقر آهن را به شکل واضحی تشخیص داد. معمولا در این گونه موارد، آزمایش اندازه گیری سطح «فریتین» خون انجام می شود. با انجام این آزمایش، می توانیم متوجه شویم که فرد مبتلا به کم خونی ناشی از فقر آهن است یا نه و اینکه آیا ذخیره آهن در بدنش دارد یا ندارد.
اشتباه گرفتن این دو نوع کم خونی و درمان های نادرست می تواند سلامت بیمار را به شدت تهدید کند. مثلا اگر فردی با کمبود B۱۲ مواجه باشد و به او فولیک اسید بدهیم، وضعیت کم خونی او کمی بهبود می یابد اما سیستم عصبی اش دچار اختلال می شود پس حتما در صورت مواجهه با بزرگی سلول های خونی، باید آزمایش های تخصصی مربوط به افتراق این دو نوع کم خونی برای بیمار تجویز شود.
.aftabir.com