زبان ایران باستان
مطلب زیر بخشی از کتاب تاریخ هنر ایران است. برای اینکه تلاشی باشد تا گذشته ی قابل احتراممان را بیشتر بشناسیم.
اوستا یکی از مهم ترین اسناد تاریخی ایران باستان است که دارای ادبیات پیشرفته می باشد، و زبان اوستایی که در شرق ایران – که احتمال ظهور زردتشت را در قرن هشتم یا هفتم قبل از میلاد می دهند – به وجود آمده است، و از آن برای تحریر کتاب اوستا استفاده شده است. این زبان به علت نامعلومی در دورههای بعد از میان رفته و چیزی از آن در دست نیست، البته یک نوع زبان اوستایی در اوایل ساسانی به وجود آمد که تفاوت اساسی با زبان اوستایی قرن هفتم قبل از میلاد داشت.
زبان اوستایی؛ زبان یکی از نواحی شرقی ایران بوده است، اما به درستی معلوم نیست از کدام ناحیه، تنها اثری که از زبان اوستایی در دسترس است اوستا کتاب دینی زردتشتیان است. زبان اوستایی را به لحاظ زبان شناسی باید دو گویش دانست، گویشی که در درگاهان به کار رفته و قدیمی تر می نماید؛ گویشی که در دیگر بخش های اوستا به کار می رفته و جدیدتر است. گویش نخست را گاهانی یا قدیم و گویش دوم را گویش جدید می نامند. گاهان سخن خود زردتشت است و تاریخ آن مربوط است به تاریخ زندگی زردتشت. بیشتر ایرانشناسان برآنند که زردتشت در هزاره ی اول پیش از میلاد می زیسته است. بخش های دیگر اوستا در دوره های مختلف از سده ی ششم پیش از میلاد مسیح تا سده ی سوم میلادی تالیف شده اند. اوستای امروزی به بخش های زیر تقسیم می شود:
۱.یسن ۲.ویسپرد ۳.وندیداد ۴.شیت ۵.خرده اوستا
بنا بر نظر برخی از نویسندگان بین زبان اوستایی و زبان فارسی باستان اختلافات چندانی وجود دارد: لغت اوستا و لغت کتیبه ها اگرچه هر دو از طایفه زبان های آریایی هستند و هر دو هم در ایران معمول بوده اند ولی یک زبان واحد نیستند بلکه لغاتی هستند قریب به یکدیگر و مشتق از یک اصل و ریشه.