مواد مخدر و تاریخ آن در ایران
در هر دوره از ساختار های تاریخی اجتماع بلایی برای توده ها وجود دارد، از بدو ورود استعمار و امپریالیسم به ایران مواد مخدر این مشکل و بلا در ایران بوده است. مصرف مواد مخدر و اعتیاد در ایران، عادتی غیر اجتماعی و نا مقبول تلقی می شود، ولی در هر صورت بسیاری به صورت جدی با این موضوع درگیر می باشند، و افراد زیادی خصوصا در سنین نوجوانی تا میانسالی، مواد مخدر مصرف می کنند، و به آن وابسته هستند. طبق آمار تقریبی خوش بینانه تقریباً رسمی، تعداد معتادان به مواد مخدر در ایران، حدود سه میلیون نفر تخمین زده می شود. چنانچه دایره ارتباطی هر فرد معتاد را فقط به چهار نفر محدود نماییم، قریب به ۱۲ میلیون نفر از مردم مستقیم یا غیر مستقیم، با این مشکل در تماس و یا درگیر می باشند.
جالب: چند موضوع مهم درباره مواد مخدر است، که کمتر از آن گفته می شود، در تعریف های جامعه شناسی سیاسی آمده، که درصدی از مردم، بنا به موقعیت آن کشور، خواه ناخواه به مواد مخدر کشیده می شوند، و این موضوع باعث می شود: ۱ ــ کنترل ورود و خروج مواد مخدر و قاچاقچیان تحت نظر دولت قرار بگیرد. ۲ ــ بریده های اجتماعی و سیاسی بسمت این مواد بروند، تا از احتمال حرکت تند سیاسی و اجتماعی احتمالی آنها جلوگیری شود. ۳ ــ برای بریده ها از مواد مخدر خانه ها و پایگاه های باز سازی و بازآوری، تحت کنترل دولت یا ارکان وابسته ساخته شود، ۴ ــ درآمد از خرید و فروش و ترانزیت مواد مخدر برای دولت بدست آید، ۵ و ۶ و…
تاریخ مواد مخدر
تاریخ باستان مواد مخدر ــ بشر از ۷ هزار سال قبل از وجود یک ماده مخدر قوی در خشخاش آگاه بود، و در لوحه های گلی متعلق به ۵ هزار ق.م، که از سومریان باقیمانده از تریاک نام برده شده است. در حدود ۴ هزار ق.م، کشیدن تریاک رایج بوده است، ۱۵۰۰ ق.م، تخم خشخاش از مصر، به یونان برده شد، (در اینجا تاریخ نویسان به اشتباه استان مصر ایران را کشور مصر، و استان یونی آن را کشور یونان تصور کرده اند، بهجغرافیای تاریخی ایران مراجعه شود). در جسد تعدادی از مومیایی های مصری، اثر کوکائین یافت شده است، گویا دریانوردان ایرانی آنرا از پرو می آوردند، در اینباره مشغول تحقیق هستم، بزودی نتیجه را منتشر می کنم.
در استان یونی آن، تریاک را اپیوم نامیدند، پزشکان ترکیباتی از تریاک را برای بیماری های مختلف جسمی و روانی تجویز می کردند. جالینوس دانشمند رومی، (روم ایران به استانهای تاریخی ایران مراجعه شود)، ترکیبی از تریاک را نوشدارو نامید، و برای مداوای بیماری های مختلف از قبیل صرع، یرقان، سنگ کلیه، بی خوابی، سرفه، تب و جذام از آن استفاده می کرد. در کتاب اوستا از گیاه کانابیز (شاهدانه) به عنوان یک ماده بی حس کننده نام برده شده است، هیچ یک از ایرانیان دوران قدیم به مواد مخدر معتاد نبودند، فقط در مراسم دینی از گیاه سکر آور هوم نام برده شده است.
در یکی از نقوش دولت آشور، تصویر دسته ای از گل خشخاش دیده شده است، بقراط نیز از شیره خشخاش به عنوان داروی خــواب آور و مسکن درد سخن گفته است، رازی و ابن سینا نیز از مصرف مرفین و هروئین که در جامعه های مختلف رواج داشته است سخن گفته اند. هندیها تریاک را دارویی آسمانی و شفا بخش و بهترین درمان کلیه درد های جسمی و روحی می دانستند، و حتی معتقدند که پلیدی های انسان، چون خشم و غضب و حسد و هوی و هوس نفسانی را از انسان دور می کند.
تاریخ دوران استعمار مواد مخدر ــ استعمار بریتانیا برای گسترش سلطه طلبی خود، نقش مهمی در ترویج استعمال تریاک در کشور های مختلف داشت، از ابتدای قرن ۱۷ میلادی، کشتی های تجاری انگلیس، این مواد را از خاور دور به ایران آورده، و به درباریان هدیه کردند، و اکثر آنان را معتاد ساختند. به تدریج به علت ازدیاد معتادین و کمبود تریاک، کشت خشخاش در جا هایی از ایران آغاز شد، و سپس کشت آن در مرکز و جنوب کشور به حدی توسعه یافت، که در کشت غلات کمبود ایجاد شد. همچنین تریاک به عنوان دارو منجمله مسکن، حتی به اطفال نوزاد نیز تجویز می گردید. دولت های بیگانه و استعمار گر، از ترویج دارو های مخدر در تغییر افکار و رفتار مردم سوء استفاده کردند، تا مردم به جنبه های درمانی و تحلیل های شیمیایی آن توجه نداشته باشند.
شاه طهماسب اول صفوی، با اعتیاد به تریاک مبارزه کرد، و مقدار زیادی از تریاک های موجود در دربار سلطنتی را از بین برد، و بعد از او شاه عباس هم مبارزه با اعتیاد تریاک اقدام کرد. اندیشمندان آن دوره مردم را از ضرر های آن آگاه کردند، و حکومت برای معتاد هایی که ترک اعتیاد نمی کردند، کیفر تعیین و متخلفین را مجازات می نمود، ولی مبارزه مذکور در پیشگیری از اعتیاد چندان ثمر بخش نبود. در دوران پادشاهی قاجارمعتادین در بیشتر ایران به خصوص در کرمان و خراسان و شهرها و روستاها وضع رقت باری داشتند، ایادی انگلیس مردم را به کشیدن تریاک تشویق می کردند. تصویب نامه روز ۲۹ فروردین ۱۳۰۰ خورشیدی، دلیل بر اعتیاد عده کثیری از ایرانیان در آن زمان است، که عینا در زیر می باشد. کابینه سید طباطبائی چند ماه بیشتر طول نکشید، با اینکه روز به روز بر معتادان به تریاک افزایش می یافت، ولی مبارزه با اعتیاد فراموش شد.
اصل مفاد تصویب نامه روز ۲۹ فروردین ۱۳۰۰ خورشیدی:
نظر به اینکه از قرار معلوم در طبقات مستخدم کشوری و لشگری عده زیادی به استعمال تریاک می باشند، که وجود آنها علاوه بر اینکه به درد خدمت به دولت نمیخورد، تاثیرات سوء و تصرفات مضری در احوال و اخلاق و روحیه سایرین خواهد کرد، نظر به اینکه استعمال تریاک برای مستخدمین لشگری و کشوری از هر درجه ای که باشند، قویا و اکیدا ممنوع، و هر کس از این به بعد در مسلک نظام و در ادارات دولتی مرتکب گردد، به موجب این حکم از خدمت منفصل خواهد بود. اجرای این حکم را علی الفور در تمام تشکیلات نظامی مرکز و ولایات و همچنین در کلیه ادارات و دوایر آن وزارتخانه خوا ستارم.
رئیس الوزراء سید ضیاء الدین طباطبائ.
عکس بالا مزرعه خشخاش، پائین عکس قدیمی از یک تریاکی، در حال کشیدن تریاک با بافور و منقل ، حدود ۱۳۳۵ خورشیدی، عکس شماره ۵۸۳۸.
در طول تاریخ و بویژه قبل از قرن ۲۰ میلادی، تجویز تریاک توسط پزشکان قدیمی به حدی زیاد گردید، که حتی به صورت پاره فرهنگ جامعه شده بود. در گوشه و کنار شهر و روستا های ایران، هر کسی که دردی مزمن داشت، به وسیله پزشک نماها، فورا تریاک تجویز می شد، بدون اینکه بدانند چه تاثیری نامطلوبی بر شخص و جامعه می گذارد. آنها درک نمی کردند عوارض آن چه می شود، و نمی دانستند رهایی از درد موقتی است، و بدین تربیت مصرف آنها روزانه و شخص معتاد می شود. در ایران گذشته مصرف تریاک عادی و رایج بود، حتی اغلب خانواده ها مقداری تریاک را با آب حل می کردند، و به کودکان خود می خوراندند، تا شب راحت بخوابند، به حدی که کودکان نیز به آن مواد نیاز پیدا کرده و معتاد می شدند. اما از دوران تمدن صنعتی، در مورد تخفیف و رهایی از درد های جسمی، تریاک و مشتقات آن به داروسازان کمک کرد، تا از آن دارو های مختلف برای بیماران تهیه کنند.
پس از انقلاب اسلامی ــ پس از انقلاب اسلامی و سقوط رژیم سلطنتی، و بر قراری جمهوری اسلامی ایران، شورای انقلاب اسلامی، لایحه قانونی تشدید مجازات مرتکبین جرائم مواد مخدر و اقدامات تأمینی و درمانی را در ۱۹ خرداد ۱۳۵۹ تصویب کرد . طبق ماده ۲ لایحه قانونی مذکور، کلیه قوانین و مقرارت مربوط به منع کشت خشخاش و استعمال مواد مخدر و مجازات مرتکبین جرائم راجع به فهرست مواد مذکور به استثناء تصویب نامه مورخ مرداد ماه ۱۳۳۸ راجع به فهرست مواد مخدر ملغی گردید، و طبق مواد ۲ و ۷ و ۱۱ قانون مذکور، برای کشت خشخاش، وارد کننده، فروشنده، مخفی کننده، دایر کننده محل، در صورت تکرار جرم و حمل بیش از یک کیلو تریاک، و پنج گرم مواد مخدر گرد سفید، مجازات اعدام پیش بینی شد.
با توجه به کثرت تعداد معتادین، و قاچاقچیان وابسته به عوامل و کارگزار استعمار، اجرای این قانون نتیجه نداشت، و با اشکالات زیاد مواجه گشت، در نتیجه این قانون، برابر قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب ۳ آبان ۱۳۶۷ مجمع تشخیص مصلحت نظام اسلامی اصلاح گردید. در قانون مذکور برای وارد کننده، صادر کننده، تولید یا حمل کننده، خرید و فروش بنگ، چر س، تریاک، شیره و سوخته تریاک بیش از ۵ کیلوگرم برسد اعدام و مصادر اموال مقرر گردید. برای وارد کننده صادر یا تولید یا توزیع یا حمل یا خرید و فروش، نگهداری هروئین، مرفین، کدئین، متادون و دیگر مشتقات شیمیائی مر فین و کوکائین نیز عصاره شیمیایی حشیش و روغن حشیش بیش از ۳۰ گرم برسد مجازات اعدام و مصادره اموال پیش بینی شد.
عکس کارت سهمیه تریاک و قلیون در قهوه خانه ها، و بساط خانگی مشروب الکلی، و ثروت بی کران قاچاقچیان بزرگ وابسته، چهار عکس کنار هم در یک عکس، بوضوح از مشکلات اصلی می گویند، عکس شماره ۵۸۴۵.