گذشته ی فراموش شده
در کشور متمدنمان همواره از سوی ایران دوستان دغدغه ی مورد کم لطفی قرار گرفتن تاریخ ایران باستان از سوی دولت وجود داشته و دارد. هرچند که وقتی تخت جمشید به عنوان سمبل تاریخ پیش از اسلام این طور در معرض نابودی است دیگر نمیتوان انتظار توجه به دیگر بنا ها از سوی دولت را داشت.
نمونه دیگر این تمدن ها ایراهستان است. ایراهستان در گذشته قسمت خیلی بزرگی از جنوب فارس بوده که در دوره ای بسیار پیشرفته و متمدن بوده و سرانجام… سرانجامش پایان تلخ همه ی حکومت ها بود. تمدنی که عده ی خیلی کمی در مورد آن خوانده اند و نوشته اند. آنچه در زیر می خواندید قسمت هایی از کتاب “ایراهستان در گذر تاریخ” نوشته ی “محمدصادق فریدون نژاد” است.
ایراهستان در گذر تاریخ
در دوره اشکانیان تا ساسانیان در جنوب ایران باستان، سرزمینی وجود داشته که آن را ایراهستان می نامیدند. ایراهستان کلمه ای پهلوی است به معنای سرزمین کنار دریا. این سرزمین که بعضی از نویسندگان، آن را امپراطوری ایراهستان خوانده اند، مرکز مهمی به نام “کرٌان” داشته است که بزرگترین و مهمترین شهر ایراهستان بوده است. بسیاری از مورخین کرٌان را مرکز ایراهستان در زمان اشکانیان تا ساسانیان دانسته اند، ولی بعد از رو به زوال رفتن کران و نابودی سیراف از دوره ی اسلام در حدود قرن های چهارم و پنجم، پال(بعدها نام آن به فال تغییر کرد) که شهری در جنوب کران بوده به مرکزیت ایراهستان در آمده است.
کران از بزرگترین شاه راهای تجاری و بازرگانی به بندر باستانی سیراف بوده است. این چهارراه تجاری مأمنی برای بازرگانان، تاجران و مسافران به سیراف بوده است و تا هنگامی که سیراف رونق داشت، کران هم پابرجا بود. بعد از اینکه سیراف رو به افول رفت (به دلیل زلزله های شدید و زیاد) کران نیز قدرت خود را از دست داد و پال یا فال، مرکزی دیگر از شاه راه تجاری به خلیج فارس شد. فال در دوره ی اسلامی رونق گرفت و به یکی از شهرهای آباد و بزرگ جنوب تبدیل شد که مورخان و جهانگردان از پال به عنوان شهری مهم و شاهراهی بزرگ به خلیج فارس نام برده اند.
ابن بطوطه از راه خلیج فارس که به سمت جنوب و شرق ایران می رفته، از راه هنگٌ پال که به معنای راه باستانی “خنج و فال” است گذر کرده و آن را راهی مهم دانسته است.
ابن بلخی در کتاب تاریخی خود “فارسنامه” که در قرن پنج نگارش یافته از یراهستان یاد می کند و این سرزمین را توصیف می کند.
و همینطور در کتاب تاریخ وصاف در خصوص کران و عظمت آن چنین آمده است:
«میر ابودلف از امرا که حکومت او بر تمام گرمسیرات ایراهستان و سواحل از صحرای کندران تا لار، جویم، فال، کران، زم و سیراف نافذ و مطلق است.»
میر ابودلف جاتی که از طایفه جت ها بوده، خود را از نژاد ساسانیان می دانسته که زمانی حکومت کران و ایراهستان را بر عهده داشته است.
در کتاب کارناه اردشیر بابکان که به زبان پارسی میانه نوشته شده در بخش شرح جنگ دوم اردشیر و هفتواد نام ایراهستان ذکر شده است:
« …سپاه بدرگاه خواست و خویشتن با لشکری بسیار به کارزار کرمان شتافت و چون به دژ نزدیک شد سپاه کرمان همگی درون دژ نشسته و اردشیر پیرامون دژ فرا گرفت. هفتان بخت را هفت پسر بود که هر یکی را با هزار مرد به شهری گمارده بود و در این هنگام یکی از ایشان که به ایراهستان بود با سپاهی انبوه از تازیان و عمانیان از دریا گذشته به کرمان آمد و با اردشیر به جنگ ایستاد.»
از دیگر شواهد و قرائن که دال بر سابقه ی بیش از دو هزار ساله ی ایم منطقه می باشد، وجود شهری به نام پال یا فال می باشد که قدمت آن به پیش از ظهور اسلام و بعد از روی کار آمدن حکومت مستقل ساسانی یعنی ۴۰۰ الی ۶۰۰ سال قبل از ظهور اسلام برمی گردد.
منطقه کران و نواحی گرمسیری جنوب در طول تاریخ به دلیل صعب العبور بودن مناطق آن و داشتن مردمانی جسور و جنگجو و وجود قلعه های زیاد در مناطق مختلف و روستاهای آن، به صورت مستقل از حکومت مرکزی به حیات خود ادامه داده است.
