هفته نامه اوقات خوش – الهام صادقی: شاید یکی از مهمترین مشکلات ما ایرانی ها در سفرهای خارجی، نوع غذاهای کشوری باشد که به آن سفر می کنیم. درباره کشور ارمنستان باید گفت غذاهای ارائه شده در این کشور با طبع ما بسیار آشناست و غذاهایی مانند کباب کوبیده، کباب برگ، دلمه و کوفته را می توان جزو غذاهای مشترک نام برد.
در غذاهای ارمنی مثل غذاهای خودمان برنج دیده می شود ولی نه به آن اندازه که ما به برنج علاقمندیم. در ایروان پایتخت کشور ارمنستان نیز چندین رستوران ایرانی وجود دارد که غذاهای آنها با ذبح اسلامی است، از این رو مشکلی بابت غذا نخواهید داشت.
در پخت و پز غذا در ارمنستان کمتر از ادویه جات مختلف استفاده می شود و معمولا نمک و فلفل ادویه اصلی غذاست. رسمی ترین غذای ارمنستان انواع باب های مختلف است. علاوه بر انواع کباب های مختلف، غذاهای دیگر همچون شاورما، فلافل، فوتوچینی، اسپاگتی، بیف استراگانوف، لحماژو و هاریسا نیز دیده می شود.
نان های متنوعی نیز در ارمنستان وجود دارد که از جمله نان لواش، مادناکاش، هرازدان و باگت. فست فودها نیز در ارمنستان یافت می شود که از جمله آنها می توان ای اف سی، کی اف سی و پیتزاهات را به عنوان معروف ترین ها نام برد.
اکثر غذاهای سنتی کشور ارمنستان بسیار شبیه به غذاهای سنتی ایرانی و ترکی بوده و به خوبی می توان تاثیر فرهنگ ایرانی را در پخت غذای ارامنه دید. از معروف ترین غذاهای سنتی ارمنستان می توان به خاش که تقریبا همان کله پاچه 9ایرانی است، خاشلاما که از گوشت گوسفند تهیه می شود و زاوارپلاف که شبیه پلوی خودمان است (با این تفاوت که به جای برنج از بلغور تهیه می شود) اشاره کرد.
غذاهای گوشتی ارمنی
در ارمنستان باستان گوشت اصلی که ارمنیان استفاده می کردند از نوع گوشت گوسفند و گاو بوده و انواع غذاهای گوشتی نیز در داخل تنور پخته می شد. از غذاهای مطلوب که رواج فراوان داشته و تاکنون نیز دارد، انواع کباب هاست. همچنین انواع غذاهایی که از گوشت کوبیده تهیه می شود، نزد ارمنیان بسیار محبوب است مانند کولولیک یا کوفته بزباش یا کولولاک یا کوفته درشت.
ارمنیان اغلب اوقات گوشت عمل آورده را در داخل دلمه برگ مو یا کلم می پیچند. در ارمنستان باستان چون هنوز کشت کلم رواج نداشت بیشتر از برگ مو استفاده می شد و گوشت را داخل آن می پیچیدند. این غذا که دلمه یا به گویش ارمنی تولما نام دارد به معنی پر شده است زیرا گوشت در داخل برگ پیچیده می شود.
از غذاهایی که از گوشت تهیه و در سفره ارمنیان دیده می شود می توان به کوفته ارمنی، باسترما، سوجوخ و بیورک اشاره کرد.
نان های ارمنستان
در گذشته غذای اصلی روستاییان ارمنستان را نان گندم تشکیل می داد. این نان و شیرینی ها در تنورهای گلین روستایی پخته می شد. نان لواش نان ملی ارمنی است و بر اساس یافته های باستانشناسی، نان و شیرینی پزی در میان ارمنیان پیشینه ای دست کم دو و نیم هزار ساله دارد.
از دیگر نان های ملی ارمنیان، ماتناکاش، ژینگیالو و چُرِک است؛ ماتناکاش که از آرد گندم تهیه می شود به نان بربری هم شباهت دارد ولی خمیر داخل آن بسیار پفدارتر و نرم تر از نان بربری است، اگرچه شکل ظاهری ماتناکاش زمخت تر از نان بربری است.
ژینگیالو نیز یکی از نان های (خوراکی) سنتی ارمنیان است که در تهیه آن از 20 نوع سبزی استفاده می شود. خمیر نان از آرد، نمک و آب ساخته می شود و داخل آن را با 20 نوع سبزی مانند نعنای فلفلی، نعنا، شوید، ترشکیان، گزنه و غیره پر می کنند.
غذاهای دریایی
ارمنستان راهی به آب های آزاد ندارد ولی به دلیل وجود دریاچه های متعدد در این کشور، غذاهای دریایی در ارمنستان پرطرفدار هستند. یکی از غذاهایی که در ارمنستان بسیار خوشمزه و لذیذ طبع می شود کباب ماهی است؛ به خصوص اگر آن را در تنور کباب کرده باشند.
معمولا در سوپرمارکت های ایروان، ماهی به صورت تازه و زنده ارائه می شود و شما می توانید ماهی خود را انتخاب کنید. در رستوران های ایروان معمولا ماهی را یا در فر می پزند یا روی منقل ذغالی کباب می کنند که در هر دو روش ادویه جات مخصوصی به آن افزوده می شود و در برخی موارد هم داخل شکم ماهی با این ادویه جات پر می شود.
در کنار دریاچه سوان رستوران ها ماهی ایشخان را که بومی این دریاچه و شبیه قزل آلا است به روش های کبابی در تنورهای ویژه ای طبخ می کنند که بسیار خوشمزه و لذیذ است. ماهی ایشخان گوشت لذیذ و نرمی دارد و استخوان هایش کم است.
یادتان باشد اگر می خواهید در نزدیکی دریاچه سوان غذایی سفارش دهید، حتما آن غذا ماهی باشد. آشپزهای رستوران های اطراف دریاچه سوان به نوعی در طبخ و تهیه ماهی نسبت به نقاط دیگر استادترند.
در برخی فصل ها ممکن است به دلیل محدودیت های صید، ماهی ایشخان موجود نباشد که انواع دیگر ماهی هم بسیار لذیذ و خوشمزه است. ایشخان به معنی شاهزاده است و در آب های شیرین زندگی می کند. خرچنگ دریاچه سوان نیز بین ارمنیان طرفداران زیادی دارد.
آش و آبگوشت
در ارمنستان تنوع غذاهای آبکی زیاد است به طوری که غذاها را می توان بر اساس گوشتی که در تهیه آن به کار رفته دسته بندی کرد:
* آش گوشت گوسفند: غذاهایی مانند آبگوشت بلغور، آبگوشت ترخون، آبگوشت برنج، آبگوشت سیب و گوجه و بزباش با گوشت گوسفند درست می شوند.
* آش گوشت گاو: ارامنه با گوشت گاو، آبگوشت ادویه دار، انواع کوفته، انواع آبگوشت با برنج، چغندر و سیب زمینی و غیره را طبخ می کنند.
* آش گوشت مرغ: از گوشت مرغ نیز در سوپ مرغ، سوپ مرغ با برنج، سوپ عروسی، تارخانا و … استفاده می کنند.
آش های تهیه شده با ماهی ایشخان (نوعی قزل آلای ارمنی) و انواع آش قارچ: جالب است بدانید ماهی ایشخان که محبوب ارامنه است به صورت های مختلف کبابی، آب پز، بخارپز، سرخ شده و همچنین آش ماهی ایشخان طرفداران خود را دارد.
آش های لبنی مانند آش ماست، اسپاس، آبدوغ، بورانی و غیره و آش های شیرین مانند آش کشمش و غیره نیز در ارمنستان طرفداران خود را دارد.
آش شیرین (آنوش آپور)، غذای مخصوص عید پاک ارامنه است که با حبوبات، میوه های خشک و گردو و کمی عسل تهیه می شود.
بورانی ها و غذاهای تهیه شده از حبوبات
ارمنی ها انواع مختلف بورانی درست می کنند. در بورانی از گوشت، سبزیجات، غلات، حبوبات و ماست استفاده می کنند.
مِشوش غذایی است که از عدس، کدو، لوبیا و چغندر تهیه می شود.
در پختن کِلِکیوش هم از لواش خشک، عدس آب پز شده و کشک داغ یا پیاز سرخ شده و گیاهان خوراکی مانند نعنا، کاکونی و نعنای فلفلی استفاده می شود.
کبابی های خیابان بُرُشیان
سرتاسر خیابان برشیان کبابی های خوبی است. به هر کبابی که وارد شوید، بدون شک اگر سفارش «کباب» بدهید برای شما «کوبیده» می آورند اما اگر کباب لقمه ای بخواهید باید سفارش «خَرَواتس» بدهید که در تهیه آن از گوشت گوساله و مرغ استفاده می شود. البته تذکر بدهید مسلمان هستید تا در ترکیب آن از گوشت خوک استفاده نکنند.
پیتزا پپینو
پیتزاسرای پپینو از بهترین و خوشمزه ترین پیتزاهای ارمنستان به شمار می آید که در خیابان ماشتوتس واقع شده است.
پیتزا دی روما ارمنستان – ایروان
در همه میادین اصلی و مراکز توریستی تابلوی پیتزا دی روما ارمنستان را می بینید. با وجودی که ذائقه افراد متفاوت است ولی از برخی موارد بدیهی نمی توان گذشت! اگر به «پیتزا دی روما» می روید، «سپاس» (سوپ ماست ارمنی) یا «بُرش» (سوپ روسی) بخورید و پیتزاهای ارمنی را هم قضاوت کنید.
فرصت سفر در زمان جشنواره ها
در تور ارمنستان توصیه می شود در صورت علاقمندی به این کشور، در زمان هایی سفر کنید که از لحاظ آب و هوایی مناسب باشد و نیز زمان فستیوال ها و جشنواره های ارمنستان به آنجا بروید. یکی از جشنواره های دیدنی و جالب تور ارمنستان، جشنواره ماهی است. با ورود به چنین جشنواره ای از غذاهای سنتی و جدیدش که اساس آن ماهی می باشد و اکثر غذاها با ماهی طبخ می شود، لذت خواهید برد.
جشنواره دلمه هم از دیگر جشنواره های ارمنستان است. در چنین جشنواره ای که با هدف نشان دادن مورد پسند عامه بودن غذاهای ارمنی برگزار می شود با طعم انواع دلمه ها آشنا می شوید. علاوه بر این که از خوردن دلمه ها لذت می برید در پایانجشن، از بین دلمه های درست شده، دلمه ها توسط داوران تست می شوند و بهترین آنها انتخاب می شوند.
جشنواره نان هم از دیگر جشنواره های غذا است. هدف از برگزاری چنین جشنواره ای ارائه نان در ارمنستان و ارتباط آن با مناسک ارمنی است. کباب ارمنی ها آنقدر جالب است که باید به تماشا بنشینید. تا لذت واقعی آن را حس کنید.
جشنواره باربیکیو کباب و شیشلیک ارمنستان هر ساله با حضور سرآشپزهای حرفه ای و آماتور از مناطق مختلف ارمنستان برای پخت 40 گونه کباب و هر کدام با ویژگی های خاص خود در شهر آختالا (Akhtalla) در استان لوری در 185 کیلومتری ایروان برگزار می شود تا طعم واقعی کباب ارمنی را به میهمانان حاضر در این جشنواره ثابت کند. جشنواره توت هم از دیگر جشنواره های این کشور است.
مربای گردو، سوغات ارمنستان
مربای گردو یکی از معروف ترین سوغاتی های ارمنستان است. این مربا که در درون ظرف شیشه ای است، در سراسر کشور ارمنستان در بقالی ها و سوپرمارکت ها به فروش می رسد ولی بهترین و معروف ترین مکان ها برای خرید این محصول، دو روستای گارنی و گِغارت است.
این دو روستا در فاصله ای نه چندان دور از هم در استان کُتایک در شرق ارمنستان قرار دارند. مربای گردو سیاه رنگ بوده و شیرینی آن کمی از مرباهای دیگر بیشتر می ماند و می تواند آن را به صورت جداگانه، با چای و به ویژه به همراه کره خورد.
قیمت این مربا بسته به بزرگی و کوچکی ظرف آن و نیز کارخانه سازنده، متفاوت است ولی کمترین نرخ خرید هر ظرف آن 1000 درام معادل 3000 تومان است.
طرز تهیه
اگر تمایل به تهیه این مربای خوشمزه در خانه دارید ما طرز تهیه آن را برای شما آماده کرده ایم. البته پخت این نوع مربا بسیار سخت است و انتظار نداشته باشید که در اولین تجربه بتوانید یک مربای خوشمزه شبیه آنچه کارخانه های ارمنستان تهیه می کنند به دست آورید. موادی که برای پخت این مربا نیاز دارید به شرح زیر است:
شکر: 1.5 کیلو
گردو: 1 کیلو
هل کوبیده: 1 قاشق سوپخوری
آب: 8 پیمانه
ابتدا گردوها را پوست می کنیم و با سوزن کلفت (لحاف دوزی) چهار طرف آن را سوراخ می کنیم، به طوری که سوزن از یک طرف گردو فرو رفته و از طرف دیگر خارج شود. سپس گردوها را در آب معمولی ریخته به مدت 10 روز در جایی قرار می دهیم و هر روز آب آن را عوض می کنیم تا تلخی و سیاهی گردو خارج شود.
پس از 10 روز گردوها را در آب آهک می ریزیم و بعد از 12 ساعت از آب آهک درمی آوریم و سپس دو الی سه بار شسته و به مدت 24 ساعت در آب سرد خیس می کنیم و چهار بار آب آن ار عوض می کنیم. در نیم کیلو شکر دو پیمانه آب می ریزیم و روی حرارت قرار می دهیم تا قوام بیابد، سپس گردوها را در آن ریخته پس از چند بار قل زدن به آن هل اضافه می کنیم.
بعد از 5 دقیقه ظرف را از روی حرارت برداشته و مربا را بعد از اینکه سرد شد در ظرف شیشه ای دردار می ریزیم. این مربا بسیار تیره است، برای همین مابقی شکر را با شش پیمانه آب مخلوط کرده روی حرارت قرار می دهیم تا قوام بیاید. مایع به دست آمده شربت سفیدی است که باید آن را جداگانه آماده داشته باشید و هر گاه خواستید این مربا را سرو کنید، مقداری از آن را در کاسه بریزید و چند دانه از گردوی مربا شده را داخل آن بگذارید تا مقداری از تیرگی آن بکاهد.
مشهورترین رستوران های ارمنستان
تنوع غذایی در ارمنستان بسیار زیاد است. رستوران های ارمنی Old Yerevan و Gor village جزو رستوران های معروف ارمنستان هستند و رستوران های ایتالیایی، چینی، مکزیکی، لبنانی و البته رستوران های ایرانی آریا و شیروان نیز معروف و شناخته شده هستند. رستوران های یلاقی در دره هرازدان و جرموک نیز با فضایی متفاوت و موسیقی زنده دیدنی هستند.
رستوران شرقی
رستوران شرقی یکی از رستوران های مجهز و بسیار پر مشتری در ارمنستان است که شما می توانید در تمامی ساعات شبانه روز در آنجا حاضر شوید و غذاهای عربی و شرقی و غذاهای مخصوص ارمنی ها را صرف کنید.
رستوران سایات نوا
سایات نوا مجموعه ای از سرویس های خدماتی رفاهی و تفریحی است که رستوران های آن مشهور است. کافه ای با حال و هوای جنگل های رویایی بارانی در طبقه زیرین این رستوران وجود دارد. طبقه بالا یک رستوران طبیعی است که روباز است. انواع غذاهای بین المللی از جمله آسیای شرقی، آمریکای شمالی، ارمنی و … را می توانید در رستوران سایات نوا با لذت بردن از موسیقی زنده صرف کنید.
رستوران آراگاست
نام این رستورانه نشان دهنده پذیرایی از شما در یک منطقه کشتی مانند است؛ این کشتی در کنار دریاچه واقع شده و دارای سه طبقه با شکل و شمایل و منوی خاص خود است که می توانید انواع پیتزا و پاستاها را در این محل نوش جان کنید.
رستوران آرموتز ارمنستان
آرموتز یک رستوران عالی برای غذاهای لذیذ سنتی است. ترکیبی از دستور غذاهای خانگی و فضایی دلنشین در سایه کوه آرارات و موسیقی زنده در طول روز. اگر مایل به تماشای طرز تهیه خوروواتز هستید، در این مکان سرآشپز به شما نشان خواهد داد که این باربیکیوی ارمنی چگونه تهیه می شود.
رستوران آرارات
همانطور که از نام این رستوران پیداست، این رستوران مربوط به ایام دور و درازی است و قصد نشان دادن فرهنگ کهن و دیرینه ارمنی ها را دارد. هنرمندان این رستوران را خوب می شناسند و به آن عشق می ورزند.
رستوران ایرانی آریا
رستوران آریا در ایروان مجموعه ای است که هم کافی شاپ دارد و هم رستوران با غذاهای اصیل ایرانی، توریست های دیگر کشورها نیز برای خوردن غذاهای خوشمزه ایرانی به آنجا می روند.
رستوران مارکوپو
در این رستوران زیبا می توانید انواع و اقسام غذاهای بین المللی مثل غذاهای اروپایی و ارمنی و انواع مختلف پیتزا و استیک ها را میل کنید. قیمت های این رستوران نسبتا از سایر رستوران ها مناسب تر است.
شاورما تومانیان در ارمنستان
شاورما توماخنیان، فست فود عرضه کننده انواع ساندویچ گوشت و مرغ در نان لواش (شاورما)، جای نشستن ندارد اما می توانید کنار میزهای داخلی یا فضای باز بایستید و از خوردن ساندویچ تان لذت ببرید.
رستوران ایرانی شیروان
رستوران ایرانی شیروان همه روزه از ساعت 11 تا 24 پذیرای میهمانان ایرانی و خارجی است و به جرأت می توان گفت غذای خوشمزه ایرانی مورد علاقه اکثر مردم دنیاست چرا که همه روزه در رستوران شیروان می توان گروهی از توریست های کشورهای دیگر را مشغول صرف غذای ایرانی دید.
